ANG PILIPINAS SA KUMUNOY NG KAHIRAPAN, MAKAAHON KAYA? - Ikaapat na Yugto

Masasabi kong napakapalad ang isang hamak na probinsyano na bahagyang nakarating ng isang semestre sa kolehiyo sapagka't nagkaroon ng isang kamag-anak na presidente ng isang bangko ng pamahalaan.  Siya ang nagrekomenda sa akin upang magkaroon ng trabaho sa isang kumpanyang nasa pangangalaga ng bangko pagkatapos ng ilang buwang pamamasukan sa unang kumpanya sa tulong ng isang kababayang kaibigan ng aking kamag-anak.  Dekadang sitenta, mapalad ako at ang iba kong kamag-anak at kababayan sa pagkakataong ibinigay ng nasabing presidente ng bangko na magtrabaho sa isang plantang nakatayo sa bayan noon ng Taguig, sakop pa ng lalawigan ng Rizal.  Dahil sa matatag kong hanapbuhay noon, nagkaroon ako ng sariling pamilya at nakatuntong ng kolehiyo sa lunsod ng Maynila.  Kahit na ibinaba na ang batas militar ng noo'y Pangulong Marcos, madali pang makakuha ng magandang trabaho.  Hindi mapapasubaliang sa dekadang ito nagsisimulang mahikayat ang maraming Pilipino na mangibang bansa, lalo na sa Gitnang Silanganan.  Maraming bansang Arabe ang nakatuklas ng mina ng langis sa malawak nilang lupain, disyerto man ito, kaya nangailangan sila ng maraming manggagawang dayuhan.  Minsan din narahuyo akong subukang maghanap ng trabaho sa Gitnang Silanganan, subali't nang malaman kong 500 dolyares isang buwan ang magiging sahod, kinalimutan ko na ang pangingibang bansa.  Naisip kong sapat naman ang aking kinikita dito sa Pilipinas kaya hindi ko na ipinagpatuloy ang paghahanap ng trabaho sa ibang bansa.

Sa unang mga taon ng dekadang otsenta,  masasabing maalwan pa ang pamumuhay dito sa ating bansa at marami pang trabaho para sa mga taong nasisiyahan pang mamuhay kapiling ng mga minamahal.  Hindi maikakailang nagsimula na ang tinatawag na "Filipino Diaspora" sapagka't lubhang nakakarahuyo ang kitang triple sa ibang bansa kung ikukumpara dito.  Kahit na nagsimula ang malawak na kaguluhan sa ating bansa dulot ng lantarang pagpatay kay Ninoy Aquino hanggang mapatalsik sa kapangyarihan ang diktaduryang Marcos at mailuklok sa Malacanang si Cory Aquino, sapat pa rin ang magandang hanapbuhay sa mga kababayang simple lang ang pamumuhay at hindi naghahangad ng higit pa.  Mapalad naman ako dahil ang kumpanyang aking pinapasukan ay "geotechnical investigation for foundation design" o pagsusuri ng lupa para sa disenyo ng mga gusali, tulay at mga daang bago itayo.  Andito pa noon ang mga base militar ng mga Amerikano kaya marami kaming kontratang nakukuha sa mga arkitekto't inhenyerong may mga proyekto sa noo'y Clark Air Base, Subic Naval Base at Camp John Hay.  Nang magbitiw ako sa nasabing kumpanya, sapat na ang aking karanasan at kaalaman upang makakuha ng sariling kontrata sa mga base militar ng Amerikano sa tulong ng mga arkitekto at inhenyero nakilala ko..  

ANG PILIPINAS SA KUMUNOY NG KAHIRAPAN, MAKAAHON KAYA? - Ikatlong Yugto

Sa mahigit na anim na dekada ng aking buhay, masasabi kong malawak na ang aking karanasan at kaalaman upang mailahad ko ayon sa aking pananaw ang mga ugat ng kahirapan at kahahantungan sa hinaharap. Ayon sa ating kasaysayan, ang ilang daang taon ng Pilipinas sa pananakop ng mga Kastila ang nagpasimula ng pagmamay-ari sa mga malalawak na lupain sa maraming dako ng kapuluan ng ilang pamilya at ng iba't ibang samahang relihiyoso ng Simbahang Katoliko. Ito ang tinaguriang hacienda at ang mga may-ari ay tinawag na hacendero. 

Maraming ektarya ng lupain sa iba't ibang dako ng ating bansa ang ipinagkaloob ng panahalaang Kastila bilang pabuya sa matapat na paglilingkod ng ilang mestisong Pilipino. Marami ding ektarya ang ibinigay sa pagmamay-ari ng mga samahang relihiyoso tulad ng mga Franciscano, Augustinian at iba pa bilang kabayaran sa kanilang pamumuno sa mga pamayanan. Noong panahon ng Kastila sa ating bansa, maraming paring Katoliko ang itinalagang pinuno o gobernadorcillo ng mga pamayanan. Lupain din ang naging kabayaran sa kanilang paglilingkod sa pamahalaang Kastila.

ANG PILIPINAS SA KUMUNOY NG KAHIRAPAN, MAKAAHON KAYA? - Ikalawang Yugto

BUKOD sa maraming pamilyang naninirahan sa ilalim ng tulay, sa tabing daan at nagsisiksikan sa mga bakanteng lote, di mabilang ang lumilisan sa sinilangang bayan upang magbakasakaling humanap ng kapalaran sa magulong lunsod at bayan sa Metro Manila. Ang ganitong sitwasyon ay nagsisimula sa samut'saring istoryang may gintong napupulot sa mga kalye ng Maynila.

Ganito ang karaniwang nangyayari kapag may kumalat na balitang umuwi sa bayang kinamulatan ang isang lalaki (babae sa ibang istorya) na magara ang damit at nangingislap ang katawan sa suot na alahas. Sa umpukan kasama ang mga kababata't kakilala, bumabaha ang alak (gin, basi o lambanog, sa mga nakaraang dekada, di pa uso ang serbesa o beer) at pulutang kalderetang aso.

ANG PILIPINAS SA KUMUNOY NG KAHIRAPAN, MAKAAHON PA KAYA? - Unang Yugto

Isang masaklap at nagdudumilat na katotohanan ang malawakang larawan ng matinding kahirapang tumatambad sa ating paningin kung tatahakin ang mga kalsada saan mang dako ng Metro Manila, nababasa sa mga pahayagan at naririnig o napapanood sa mga balita't talakayan sa radyo at telebisyon. Habang ako'y sakay ng pampasaherong dyip tungong Cubao, di maiwasang mamalas ang maraming pamilyang ginagawang tirahan ang tabing daan. May mga anak na nanlilimahid at naglalaro sa harap ng panganib dulot ng nagdadaang mga sasakyan. Naliligo, nagluluto ng pagkain at natutulog sa ibabaw ng mga kartong ginawang higaan, di alintana ang ingay ng mga nagdaraang sasakyan.  

Ang tanawing iyan ay laganap saan mang dako dito sa Metro Manila at maaaring umiiral din sa malalaking siyudad sa buong bansa. Saan man dito sa Metro Manila, nagkalat ang mga batang lansangan at iba't ibang dahilan ang nagbunsod upang piliin nila ang ganitong buhay. Merong ulila sa magulang, napasama sa mga barkada o kaya lumayas sa kanilang tahanan dahil napagalitan. Nakakalungkot isiping marami sa mga batang lansangan ang natututong gumawa ng masama upang makakuha ng ikabubuhay. Pagnanakaw ang malimit nilang pinapasok at kung babae, ang pagbebenta ng aliw upang magkapera.

ANG PILIPINO SA HARAP NG ITIM NA NAZARENO - Unang Bahagi

Image from A Priest's Stuff

Sa isang "Catolico cerrado" lubhang nakakapagpataba ng puso't damdamin ang matinding pananampalatayang ipinamalas ng napakaraming deboto ng Itim na Nazareno. Simula nang ako'y manirahan sa distrito ng Sta. Cruz, lunsod ng Maynila, noong taong 1970 hanggang 1975, sa mga gabi bago sumapit ang mismong araw ng kapistahan ng Poong Nazareno, isa ako sa libo-libong mamamayang nakikipagsiksikan sa Plaza Miranda upang manood ng mga palabas o "stage shows". Subali't hindi ko pa naranasan sa tanang buhay ko ang sumama sa prusisyon sapagka't ayaw kong magdanas ng matinding hirap na nangyayari sa mga kalahok sa nasabing pagdiriwang ng Poong Nazareno. Sapat na sa akin ang manalangin sa simbahan ng Quiapo o manood ng ginaganap na prusisyon.

BAGONG TAON, LUMANG UGALI?!!!

Imahe mula sa The EQualizer Post

Sa mga araw bago sumapit ang pinakahihintay na Bagong Taon ng halos lahat ng mga nilalang sa buong santinakpan, palasak na tampok ng mga usapan at lathalain sa radyo, telebisyon, pahayagan at magasin kung anong mga pagbabago ang gagawin ng isang tao sa pagsapit ng Bagong Taon. Ito ang paborito ng balana sa wikang Ingles na "New Year's Resolution" at walang sinumang mangangalandakang hindi niya kailangan ito. Wika nga sa isa pang kasabihang Ingles: "Nobody's perfect"! kaya lahat ay may "New Year's Resolution" nakatatak sa isipan o nakatitik sa papel, lalo na sa mga estudyante.

Sumasagi nga sa isip ko ang panahon ng aking pag-aaral sa hayskul at kolehiyo na sa araling Ingles at Pilipino, ay hindi kailan man nakakalimutan ng mga guro o propesor na pagawin ang mga estudyante ng "essay" o sanaysay ng kanilang "New Year's Resolution. Naturalmente, pilit hinahalukay ang laman ng utak upang makasulat ng sanaysay na papasa sa panlasa ng gurong magbibigay ng angkop na grado. Subali't sa ngayon ay di ko alam kung uso pa ring pasulatin ang mga estudyante ng kanilang "New Year's Resolutions".

ANG BAYANIHAN SA ORAS NG KAGIPITAN - Huling Bahagi

A scene during Typhoon SENDONG

Kung naglipana ang mga magnanakaw sa Provident Village noong hagupitin ni ONDOY ang Marikina, kabalintuna namang walang lumabas na ganitong ulat sa mga pahayagan, radyo at telebisyon tungkol sa pananamantala sa mga biktima ni SENDONG sa mga lungsod ng Cagayan de Oro, Iligan at Dumaguete. Kahit na higit ang pananalasang sumaklot sa mga nasabing lugar, sadyang kapuri-puri ang katotohanang iginalang ng mga balakyot ang dusa't hirap na iniinda ng mga nasalanta ni SENDONG.

Magkagayon man, nangingibabaw ang namumukod tanging katangian ng mga Pilipinong maipagmamalaki sa buong mundo ang walang kapantay na bayanihan na umiiral sa oras ng sakuna at kagipitan. Ang katotohanang iyan ang nagligtas sa aming mag-asawa mula sa tiyak na kamatayan nang ang apartment aming tirahan sa Provident Village ay daluhungin ng rumaragasang dalawampung talampakang baha. Sa tulong ng aming mga kapitbahay, inilikas kami sa bahay na may tatlong palapag ng isa pang kapitbahay.